Καλώς ήρθατε στο ζουμερό Πορτοκάλι

Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2011

Ο καφές και η επίδραση του στην υγεία των ανθρώπων.




Στοιχεία Βοτανολογίας

Ο
καφές είναι ο καρπός ενός θάμνου που ανήκει στην οικογένεια των Ρουβιιδών. Τα δύο σπουδαιότερα είδη είναι Coffea Arabica και Coffea Conefora robusta. Ο καρπός είναι μία ράγα που περιέχει δύο σπόρους, τους κόκκους του καφέ και χρειάζεται 6-14 μήνες για να ωριμάσει. Ένα δενδράκι παράγει 2,5 κιλά καρπούς το χρόνο που δίνουν 500 γραμμάρια πράσινου καφέ και 400 γραμμάρια ψημένου καφέ. Το ζενίθ της παραγωγής είναι στο 8ο με 10° έτος και από το 25° έτος πέφτει. Ποιος παράγει και ποιος πίνει; Η παγκόσμια παραγωγή αυξήθηκε κατά 46% από το 1960 (3.900τόνο/χρόνο) στο 1990 (5.700 τόνοι/ χρόνο).Τις τρεις πρώτες θέσεις έχουν η Βραζιλία, η Κολομβία και η Ινδονησία και ακολουθούν το Μεξικό, η Ακτή Ελεφαντοστού και η Γουατεμάλα. Τα 2/3 της παραγωγής πάντως καλύπτουν οι χώρες της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής. Αντίθετα, η μεγαλύτερη κατανάλωση γίνεται στις βιομηχανικές χώρες της Δύσης. Τα σκήπτρα κατέχουν η Σκανδιναβία (>10 κιλά πράσινου καφέ το χρόνο ανά κεφαλή). Ακολουθούν οι γερμανόφωνες (6-9 κιλά), η Γαλλία, οι ΗΠΑ και ο Καναδάς (4-5,5 κιλά) και οι μεσογειακές χώρες. Στην Ελλάδα το 1986 καταναλώναμε κατά μέσο όρο 2,2 κιλά πράσινου καφέ το χρόνο ανά κεφαλή.

Περιεκτικότητα Καφεΐνης σε 150 ml ποτού
Αλεσμένος καφές 90mg
Στιγμιαίος καφές 60mg
Τσάι 40mg
Κόκα κόλα 16mg
Κακάο 4mg
Decafeine 3mg



Απ' τη ράγα στο φλιτζάνι


Σ
τις χώρες παραγωγής οι ράγες μαζεύονται με τα χέρια ή μηχανικά, ξεφλουδίζονται και οι δύο κόκκοι ξεχωρίζονται, πλένονται, στεγνώνονται και φορτώνονται σε σακιά. Στις χώρες κατανάλωσης οι πράσινοι κόκκοι καβουρδίζονται για 10 έως 15 λεπτά σε θερμοκρασία 100° C έως 230° C, οπότε αφυδατώνονται (η περιεκτικότητα σε νερό μειώνεται από 10% σε 1.3%), κιτρινίζουν και γίνονται τελικά σκούροι καστανοί, ενώ συγχρόνως εμπλουτίζονται σε άρωμα. Στη συνέχεια ο καφές αλέθεται χοντρά, μέτρια (γαλλικός), ψιλά (espresso), ή πολύ ψιλά(ελληνικός). Με λυοφιλοποίηση φτιάχνεται ο στιγμιαίος καφές (nes cafe), που διαλύεται εύκολα στο νερό, ενώ με πολυπλοκότερη τεχνική επιτυγχάνεται η απομάκρυνση της καφεΐνης με αποτέλεσμα τον ντεκαφεϊνέ (decafeine).

Συστατικά του καφέ


Τ
α διαφορετικά συστατικά που περιέχονται στον καφέ είναι πάνω από δύο χιλιάδες! Τα σημαντικότερα σε ποσότητα είναι οι υδατάνθρακες (347% της ξηρής μάζας καβουρδισμένου καφέ), τα λιπίδια (17%), οι πρωτεΐνες (14%), διάφορα οξέα, μεταλλικά άλατα (4%) και καφεΐνη (1%). Υπάρχουν επίσης και βιταμίνες, όπως η Β3 (ή νικοτινικό οξύ). Η καφεΐνη περιέχεται και σε άλλα αφεψήματα, σε πολύ μικρότερη όμως ποσότητα. Έτσι για παράδειγμα, ενώ ο καφές έχει 90mg/150ml, το τσάι έχει μόλις 40 mg, η κόκα κόλα 16mg και το κακάο 4mg. Ο καφές ντεκαφεϊνέ βέβαια περιέχει μόνο 3mg/150ml. Στην καφεΐνη οφείλει ουσιαστικά ο καφές τη δράση του στα διάφορα συστήματα του οργανισμού, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Επίδραση του καφέ στον οργανισμό


Π
ολλά έχουν λεχθεί για την επίδραση του καφέ στην υγεία. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων των πολυάριθμων ερευνών που έχουν γίνει ως τώρα χρειάζεται μεγάλη προσοχή, γιατί υπάρχουν διαφορές από άνθρωπο σε άνθρωπο, ανάλογα με την ηλικία, την ημερήσια ποσότητα καφέ, τη σύγχρονη λήψη οινοπνευματωδών και τις συνήθειες, όπως το κάπνισμα. Τα ηλικιωμένα άτομα είναι πιο ευαίσθητα στη δράση της καφεΐνης, ειδικά όσον αφορά στον ύπνο. Αντίθετα τα παιδιά δεν φαίνονται πιο ευάλωτα από τους ενηλίκους σε ελαφρές δόσεις καφέ. Στους καπνιστές η δράση της καφεΐνης είναι λιγότερο έντονη, ενώ αντίθετα η λήψη αλκοόλ ή αντισυλληπτικού χαπιού, μειώνει την αποβολή της από τον οργανισμό. Η πιο γνωστή επίδραση του καφέ αφορά στο νευρικό σύστημα. Σε λογικές ποσότητες βελτιώνει τις πνευματικές ικανότητες γιατί προκαλεί εγρήγορση και μείωση της ανίας. Στον εγκέφαλο η καφεΐνη προκαλεί αγγειοσυστολή, ενώ στα περιφερειακά αγγεία διαστολή. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που χρησιμοποιείται σε μερικά φάρμακα για την ημικρανία. Υπερβολική κατανάλωση προξενεί νευρικότητα, άγχος, αϋπνία. Στα περισσότερα άτομα τα ανεπιθύμητα συμπτώματα παρατηρούνται με κατανάλωση καφεΐνης άνω των 600mg/μέρα (=4 φλιτζάνια των 150mg). Αμερικανικές έρευνες έδειξαν ότι πολύ υψηλές ποσότητες καφέ (άνω των 5 γραμμαρίων καφεΐνης, δηλαδή 75 φλιτζάνια), προκαλούν δηλητηρίαση, τον καφεϊνισμό, που μπορεί να οδηγήσει σε θανατηφόρο κώμα. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι μπορεί να παρατηρηθεί εθισμός στον καφέ, όχι λόγω καφεΐνης, αλλά από ένα άλλο συστατικό του, την μεθυλξανθίνη. Η επίδραση του καφέ στην καρδιά είναι και αυτή πολυσυζητημένη. Σε συνηθισμένες ποσότητες ούτε αύξηση της πίεσης προξενεί, ούτε ταχυκαρδία σε υγιή άτομα. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αν η κατανάλωση υπερβεί τα 90mg(= φλιτζάνια των 150ml ) ή και σε μικρότερες ποσότητες σε άτομα που έχουν γνωστή ανωμαλία του καρδιακού ρυθμού. Ως προς το γαστρεντερολογικό σύστημα, κλασικά οι συμβουλές που δίνονται σε άτομα με διαφραγματοκήλη και παλινδρόμηση γαστρικού υγρού στον οισοφάγο με αίσθημα "καούρας", περιλαμβάνουν και απαγόρευση των ποτών που περιέχουν καφεΐνη. Τα αποτελέσματα όμως των ερευνών είναι αντικρουόμενα. Φαίνεται ότι υπάρχει ένα επίπεδο γαστρικής και εντερικής ευαισθησίας που διαφέρει από άτομο σε άτομο. Ο καφές δεν πειράζει το συκώτι, αντίθετα μπορεί να αποτρέψει τη δημιουργία ενός συγκεκριμένου είδους λίθων της χοληδόχου κύστης. Και μία χρήσιμη πληροφορία: η κατανάλωση καφέ λίγο πριν από τη λήψη αλκοόλ αυξάνει την απορρόφηση του τελευταίου. Στο αναπνευστικό επίπεδο έχει αποδειχθεί ότι ο καφές μειώνει τις κρίσεις άσθματος χάρη στη βρογχοδιαστολή που προκαλεί η καφεΐνη. Από ενδοκρινολογικής άποψης τώρα, παρατηρήθηκε ότι η ένταση των διαταραχών που έχουν οι γυναίκες πριν από την έμμηνο ρύση έχουν σχέση με την ποσότητα καφέ που καταναλώνουν. Χρειάζεται βέβαια μεγάλη προσοχή στην ερμηνεία αυτού του φαινομένου, γιατί υπάρχουν δυο πιθανές εξηγήσεις: ή ο καφές επιτείνει τα συμπτώματα ή εξ' αιτίας των συμπτωμάτων αυξάνεται η κατανάλωση καφέ...

Υπέρ                                                                                     Κατά

Αύξηση της εγρήγορσης                                Αύξηση νευρικότητας, άγχους, αϋπνίας
Μείωση της χολολιθίασης                             Μπορεί να προκαλέσει εθισμό
Αύξηση των καύσεων του οργανισμού         Αύξηση του κινδύνου αποβολής
Δεν είναι καρκινογόνος


Επίδραση στο μεταβολισμό


Η
καφεΐνη αυξάνει τη θερμογένεση μέσω του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και της έκκρισης αδρεναλίνης. Η δράση της αυτή είναι συνεργική με της εφεδρίνης και γι' αυτό έχουν παρασκευαστεί στη Δανία φαρμακευτικά σκευάσματα για την αγωγή της παχυσαρκίας που περιέχουν τις δύο ουσίες. Η δράση όμως αυτή της καφεΐνης στον βασικό μεταβολισμό παρατηρείται μόνον μεταγευματικά, δηλαδή τις 3 ώρες που ακολουθούν τη λήψη ικανής ποσότητας καφέ (>400mg καφείνης=4,5 φλιτζάνια καφέ). Ο Duloo έδειξε το 1989 ότι η ενεργειακή κατανάλωση ηρεμίας του 24ώρου αυξάνει μόνον αν η λήψη καφέ επαναλαμβάνεται κάθε 2 ώρες από τις 9:00 ως τις 19:00). Κατά τα άλλα ο καφές σε λογική ποσότητα δεν επηρεάζει τον μεταβολισμό των πρωτεϊνών, των υδατανθράκων και των λιπιδίων. Σε πολύ μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσει υπεργλυκαιμία σε παχύσαρκα διαβητικά άτομα και ακόμη να αυξήσει σε μικρό βαθμό τη χοληστερίνη του αίματος.

Σε ορισμένα άτομα προκαλεί
  • Βελτίωση της ημικρανίας
  • Ταχυκαρδία
  • Παλινδρόμηση γαστρικού υγρού στον οισοφάγο
  • Διαταραχές εμμήνου ρήσεως
  • Αύξηση σακχάρου, χοληστερίνης
  • Αύξηση της αποβολής ασβεστίου
  • Κίνδυνο άπνοιας του νεογέννητου μετά τη γέννηση.

Ο
καφές περιέχει κάλιο, μαγνήσιο, μαγγάνιο και φθόριο. Επίσης προκαλεί αύξηση της αποβολής του ασβεστίου στα ούρα. Αυτό δεν έχει επιπτώσεις παρά μόνον σε άτομα που η διατροφή τους δεν περιλαμβάνει επαρκή ποσότητα ασβεστίου. Τα στοιχεία που υπάρχουν σχετικά με την επίδραση της καφεΐνης στο μυϊκό σύστημα και στις αθλητικές επιδόσεις είναι αντιφατικά και κανένα συμπέρασμα, ούτε συμβουλή μπορεί να διατυπωθεί προς το παρόν. Σε λογικές ποσότητες πάντα, δεν φαίνεται να επιδρά αρνητικά στη γονιμότητα. Καλό είναι όμως πριν τη σύλ\ηψη και ο άνδρας και η γυναίκα να μειώσουν την κατανάλωση καφέ. Αυτό πρέπει να συνεχιστεί και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης από τη γυναίκα, γιατί υπάρχουν στοιχεία που συνηγορούν σε αύξηση του κινδύνου αυτόματης αποβολής, που θα μπορούσε να οφείλεται σε συστατικό του καφέ, όπως το βενζοπυρένιο και το χλωρογενικό οξύ. Ο κίνδυνος βέβαια είναι 5 φορές μικρότερος του κινδύνου αποβολής από το κάπνισμα! Πάντως είναι αποδεδειγμένο ότι πολλά συστατικά μεταξύ των οποίων και η καφεΐνη διασχίζουν ελεύθερα τον πλακούντα και εισέρχονται στην κυκλοφορία του εμβρύου. Αντίθετα από την δράση του αλκοόλ και του τσιγάρου, λογική ποσότητα καφέ (<2 φλιτζάνια) δεν προκαλεί τερατογένεση, ούτε καθυστέρηση στην ανάπτυξη του εμβρύου. Δεν συμβαίνει το ίδιο και με την υπερβολική κατανάλωση, που αυξάνει συν τοις άλλοις και τον κίνδυνο άπνοιας αμέσως μετά τον τοκετό, λόγω απότομης πτώσης του επιπέδου καφεΐνης στο αίμα του νεογέννητου. Αλλά και κατά τη γαλουχία δεν πρέπει η λεχώνα να πίνει πάνω από 1 φλιτζάνι την ημέρα και καλύτερα αυτό να γίνεται αμέσως μετά από έναν θηλασμό γιατί η αποβολή της καφεΐνης από τον οργανισμό του νεογέννητου γίνεται με βραδύτερο ρυθμό και μπορεί να παρουσιαστεί εκνευρισμός και αϋπνία. Θα τελειώσουμε με το ερωτημα που λίγο-πολύ απασχολεί κάθε σύγχρονο άνθρωπο για κάθε τι που χρησιμοποιεί, τρώει, πίνει ή φοράει: σχετίζεται ο καφές με τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου; Με βεβαιότητα μπορούμε να απαντήσουμε αρνητικά σ' αυτή την ερώτηση για το σύνολο των υπόπτων καρκίνων για τους οποίους έγιναν έρευνες (οισοφάγου, στομάχου, εντέρου, ουροδόχου κύστεως, στήθους, προστάτου κ.λπ.). Πολλές υποψίες είχαν προκύψει ειδικά για τον καρκίνο του παγκρέατος ήδη από την δεκαετία του 1970, μετά από έρευνα του stocks σε 20 κράτη. Από τότε δημοσιεύθηκαν πολυάριθμες εργασίες πάνω στο θέμα. Επτά από αυτές είναι "ενοχοποιητικές", ενώ 21 σαφώς; "αθωωτικές". Έτσι μπορούμε να πούμε ότι δεν υπάρχει κίνδυνος καρκίνου του παγκρέατος με λογική κατανάλωση καφέ.
Συμπερασματικά "το κολασμένο μαύρο ρόφημα" που πίνουν οι άνθρωποι εδώ και 11 αιώνες δεν είναι επικίνδυνο για την υγεία, φτάνει να ακολουθούμε, όπως και για καθετί, την αιώνια επίκαιρη αρχαία ρήση: "παν μέτρον άριστον".

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου